तुळशी विवाह: परंपरा, मुहूर्त आणि महत्त्व

भारतामध्ये अनेक धार्मिक परंपरा आणि उत्सव साजरे केले जातात, त्यापैकी एक महत्त्वाचा उत्सव म्हणजे तुळशी विवाह. हा उत्सव विशेषतः महाराष्ट्रात मोठ्या उत्साहात साजरा केला जातो. तुळशी विवाह म्हणजे तुळशीच्या रोपाचा विवाह शालिग्राम म्हणजेच विष्णू देवाशी लावणे. हा विवाह कार्तिक महिन्याच्या द्वादशीला होतो.

तुळशी विवाहाची पौराणिक कथा

तुळशी विवाहामागे एक पौराणिक कथा आहे. वृंदा नावाच्या एका पतिव्रता स्त्रीने आपल्या तपश्चर्येने देवालाही जिंकले होते. तिच्या पतीच्या अधर्मामुळे त्रस्त झालेल्या देवांनी विष्णूंना प्रार्थना केली. विष्णूंनी कपट करून वृंदेचा पतीव्रता धर्म भंग केला, ज्यामुळे तिचा मृत्यू झाला. त्यानंतर वृंदेने विष्णूंना शाप दिला की ते दगड होतील. याच शापामुळे विष्णू शालिग्राम बनले. त्यानंतर लक्ष्मीने वृंदेला तुळशीच्या रूपात पृथ्वीवर जन्म घेण्यास सांगितले आणि विष्णूंनी दरवर्षी कार्तिक द्वादशीला तुळशीशी विवाह करण्याचे वचन दिले. तेव्हापासून तुळशी विवाहाची प्रथा सुरू झाली.

तुळशी विवाहाचे महत्त्व

तुळशी विवाह हा केवळ एक धार्मिक विधी नाही, तर तो एक सामाजिक संदेश देतो. तुळशी ही पवित्र वनस्पती आहे आणि ती घरामध्ये सकारात्मक ऊर्जा निर्माण करते. तुळशीच्या रोपाला लक्ष्मीचे रूप मानले जाते आणि शालिग्राम हे विष्णूचे प्रतीक आहे. या दोघांच्या विवाहाने घरात सुख-समृद्धी नांदते, अशी मान्यता आहे. तुळशीचे लग्न केल्याने वैवाहिक जीवनात प्रेम आणि आनंद टिकून राहतो, असे मानले जाते.

तुळशी विवाहाची तयारी

तुळशी विवाहासाठी तुळशी वृंदावन सजवले जाते. वृंदावनाला रंगीबेरंगी फुलांनी आणि दिव्यांनी आकर्षक बनवले जाते. तुळशीच्या रोपाला नवीन वस्त्रे चढवली जातात आणि तिला वधूच्या रूपात सजवले जाते. शालिग्रामला धोतर आणि जानवे घालून तयार केले जाते. विवाहासाठी लागणारे सर्व साहित्य जसे की हळद, कुंकू, अक्षता, फुले, हार, नारळ, सुपारी, आणि मिठाई तयार ठेवल्या जातात.

तुळशी विवाहाची विधी

तुळशी विवाहाच्या दिवशी सकाळी उपवास केला जातो. सायंकाळी तुळशी वृंदावनासमोर मंडप उभारला जातो. पुरोहितांच्या मंत्रोच्चारात तुळशी आणि शालिग्राम यांचा विवाह संपन्न होतो. लग्नाचे सर्व विधी पार पाडले जातात, जसे की मंगलाष्टके म्हणणे, कन्यादान करणे आणि होम-हवन करणे. विवाहित स्त्रिया तुळशी मातेची ओटी भरतात आणि सुख-समृद्धीसाठी प्रार्थना करतात. तुळशीचे लग्न झाल्यानंतर आरती केली जाते आणि प्रसाद वाटला जातो.

आजच्या काळात तुळशी विवाह

आजच्या धावपळीच्या जीवनात तुळशी विवाहाचे महत्त्व आजही टिकून आहे. अनेक लोक आपल्या व्यस्त वेळापत्रकातून वेळ काढून हा उत्सव मोठ्या श्रद्धेने साजरा करतात. काही लोक सामुदायिक तुळशी विवाहाचे आयोजन करतात, ज्यात अनेक जोडपी एकाच वेळी विवाह करतात. यामुळे गरीब आणि गरजू लोकांनाही या उत्सवात सहभागी होण्याची संधी मिळते.

तुळशी विवाहाचे आरोग्यदायी फायदे

धार्मिक दृष्टिकोनातून महत्त्वाचे असण्यासोबतच, तुळशीचे आरोग्यासाठीही अनेक फायदे आहेत. तुळशीमध्ये अँटी-ऑक्सिडंट्स आणि अँटी-इंफ्लेमेटरी गुणधर्म असतात, जे शरीराला अनेक रोगांपासून वाचवतात. तुळशीच्या पानांचा चहा घेतल्याने सर्दी, खोकला आणि ताप यांसारख्या आजारांमध्ये आराम मिळतो. तुळशीचे नियमित सेवन केल्याने रोगप्रतिकारशक्ती वाढते. तुळशीचे लग्न हे केवळ धार्मिक विधी नसून, ते आपल्या आरोग्यासाठीही